Fact-check: czy Holandia zamierza wysyłać Polkom tabletki aborcyjne?

Agata Pyka (text also available in English here)

W ostatnich tygodniach aktywiści działający na rzecz przerywania ciąży oraz media w Polsce rozpowszechniały ważną informację dla polskich kobiet.

Według nich, holenderski parlament zatwierdził nowe prawo zezwalające polskim obywatelkom na e-wizyty u holenderskich lekarzy w celu otrzymania recept na tabletki aborcyjne, które następnie miałyby zostać wysłane pocztą do Polski.

Notes from Poland zwróciło się do holenderskiego ministerstwa zdrowia i przedstawicielki parlamentu, żeby zweryfikować tę informację.

 

View this post on Instagram

 

A post shared by Aborcyjny Dream Team (@aborcyjnydream)

Liczne polskie medie poinformowały o internetowych konsultacjach aborcyjnych z holenderskimi lekarzami. Onet i Rzeczpospolita napisały, że “holenderska telemedycyna pomoże Polkom” poprzez zmianę prawa.

Podobne twierdzenia zostały powtórzone przez portal Poradnik Zdrowie, który stwierdził, że „nowe prawo zostało przyjęte w holenderskim parlamencie” i wyjaśnił, że „zakłada ono, że po telekonsultacjach medycznych Polki będą mogły otrzymywać pigułki aborcyjne z Holandii pocztą”.

Tymczasem konserwatywna katolicka rozgłośnia Radio Maryja ostrzegała: “Holandia chce pomóc zabijać nienarodzone polskie dzieci”, a religijny portal PCh24 straszył “dzieciobójcami z kraju tulipanów”.

Medialne szaleństwo rozpoczęło się 24 kwietnia, kiedy TVN – największy prywatny nadawca w Polsce – opublikował artykuł zatytułowany „Holenderska telemedycyna dla kobiet z Polski? ‘Prawo do aborcji nie powinno być narzucane przez granice’”.

Początkowo stacja twierdziła, że holenderski parlament właśnie zatwierdził nową ustawę, która umożliwi Polkom otrzymywanie pigułek aborcyjnych pocztą z Holandii po konsultacji online.

Później jednak artykuł został zmieniony. Informacja o tym nie widnieje w żadnym miejscu w artykule, lecz Notes from Poland udało się dotrzeć do historii zmian za pomocą Wayback Machine, cyfrowego archiwum stron internetowych.

W nowej wersji artykułu TVN złagodził swoje twierdzenia: tekst zaczyna się teraz od informacji, że w holenderskim parlamencie odbyła się debata i że w przyszłości może zostać wprowadzone nowe prawo korzystne dla Polek.

Pomimo późniejszych zmian, pierwotna wersja zdążyła wywołać falę dezinformacji – czego najlepszym dowodem są dziesiątki artykułów powielających twierdzenia TVN-u. Co więcej, pomimo zmian, obecna wersja nadal zawiera wprowadzające w błąd lub nieprawdziwe fragmenty. Skontaktowaliśmy się z TVN w celu uzyskania komentarza, ale nie otrzymaliśmy odpowiedzi.

Aby zweryfikować informacje, zwróciliśmy się z pytaniami do holenderskiego ministerstwa zdrowia i posłanki odpowiedzialnej za projekt przedstawiony w parlamencie. Wbrew początkowym twierdzeniom TVN, w Holandii nie uchwalono żadnego nowego prawa w tej sprawie.

8 kwietnia holenderski parlament debatował nad memorandum wzywającym do „umożliwienia lekarzom w Holandii przepisywania leków aborcyjnych kobietom, na przykład w Polsce, po konsultacji online”, wyjaśniło holenderskie ministerstwo zdrowia.

Aktywiści w niektórych krajach europejskich wzywają do wprowadzenia takich środków w następstwie niemal całkowitego zakazu aborcji, który został wprowadzony w Polsce w 2021 r. i nadal obowiązuje.

W holenderskim systemie prawnym memorandum pozwala parlamentarzystom podnieść konkretną kwestię polityczną i przedstawić propozycje, na które rząd udziela odpowiedzi. Następnie memorandum jest omawiane przez odpowiednią komisję Tweede Kamer, niższej izby holenderskiego parlamentu.

Memorandum w sprawie e-konsultacji dotyczących aborcji zostało przedstawione w Tweede Kamer przez posłankę Zielonej Lewicy (GroenLinks) Elke Slagt-Tichelman. “Memorandum nie jest ustawą lecz umożliwia dyskusję w parlamencie”, wyjaśniła posłanka.

Slagt-Tichelman potwierdziła również słowa TVN, o tym że debata w holenderskim parlamencie odbyła się na prośbę aktywistek z Women Help Women, polskiej grupy walczącej o prawa aborcyjne, oraz sieci Aborcja bez Granic (AWB).

Ani Women Help Women, ani Aborcyjny Dream Team – grupa pomagająca Polkom szukającym aborcji za granicą, która jest częścią AWB i udostępniła artykuł TVN na swoim Instagramie – nie odpowiedziały na nasze prośby o komentarz.

Po prezentacji memorandum w parlamencie zgłoszono dwa wnioski. Pierwszy z nich zakładał wyłączenie zdalnego przepisywania pigułek aborcyjnych z istniejących przepisów regulujących zdalną opiekę medyczną.

Drugi wniosek wzywał rząd do zezwolenia na cyfrowe dostarczanie leków pacjentom w innych państwach członkowskich UE tylko wtedy, gdy kraje te uznają takie działania za będące w zgodzie ich własnymi przepisami ochrony zdrowia.

Oba wnioski miały na celu uniemożliwienie lekarzom i farmaceutom w Holandii dostarczania kobietom w Polsce leków aborcyjnych poprzez zdalne konsultacje, potwierdziło w rozmowie z Notes from Poland holenderskie ministerstwo. Zostały one jednak odrzucone przez większość posłów.

Debata wokół memorandum i odrzucenie dwóch wniosków mających na celu zakazanie zdalnych konsultacji aborcyjnych doprowadziły do nieporozumienia w polskich mediach i rozprzestrzeniania błędnej narracji o uchwaleniu w Holandii nowego prawa, którego szczegóły mieli teraz rzekomo przygotować holenderscy lekarze.

W rzeczywistości jednak żadna ustawa nie została uchwalona, a holenderskie ministerstwo zdrowia zaprzeczyło, jakoby planowano dalszą dyskusję na ten temat w parlamencie.

Pomimo tego, artykuł TVN nadal twierdzi, że debata przeprowadzona w holenderskim parlamencie może zaowocować przyjęciem nowego prawa aborcyjnego korzystnego dla polskich kobiet w najbliższej przyszłości, a „szczegółowe przepisy mają teraz zostać opracowane przez holenderskich lekarzy”.

Istniejące holenderskie przepisy przewidują możliwość przepisywania pacjentom różnego rodzaju leków po konsultacji online, o ile spełnione są określone warunki, co zostało nam potwierdzone zarówno przez ministerstwo, jak i Slagt-Tichelman.

Wprowadzona w kwietniu 2023 r. zasada „Prescribing via Internet” zezwala na takie recepty zgodnie z holenderską ustawą o lekach. Ustawa o przerywaniu ciąży (Wafz) nie obejmuje zdalnej opieki aborcyjnej, ale też jej nie zabrania.

„To przede wszystkim do świadczących usługii aborcyjne należy ocena, w jaki sposób mogą zapewnić odpowiedzialną opiekę aborcyjną na odległość w konkretnym przypadku,” wyjaśnia ministerstwo.

Pomimo tego, że wysyłanie leków aborcyjnych pocztą jest możliwe w UE – co pozwala organizacjom takim jak Women Help Women i Aborcyjny Dream Team pomagać kobietom w Polsce – holenderskie ministerstwo zdrowia podkreśliło, że holenderscy lekarze świadczący usługi aborcyjne obawiają się konsekwencji prawnych za zapewnianie zdalnej opieki aborcyjnej kobietom za granicą.

„W chwili obecnej nie mamy informacji o żadnych klinikach, które dostarczają leki aborcyjne z Holandii kobietom w Polsce,” powiedziało nam ministerstwo.

Notes from Poland is run by a small editorial team and published by an independent, non-profit foundation that is funded through donations from our readers. We cannot do what we do without your support.

Main image credit: Jakub Wlodek / Agencja Wyborcza.pl

Agata Pyka

Agata Pyka is an assistant editor at Notes from Poland. She is a journalist and a political communication student at the University of Amsterdam. She specialises in Polish and European politics as well as investigative journalism and has previously written for Euractiv and The European Correspondent.